Falinn þáttur Vestur-Evrópuþjóða og geópólitísk áhrif!
Upphaf Úkraínudeilunnar hófst ekki með innrás Rússa í landið árið 2022. Til að skilja raunverulegar rætur þessara átaka verðum við að líta aftur til ársins 1990, þegar mikilvægar ákvarðanir voru teknar sem mótuðu framtíðaröryggislandslag Evrópu.
Loforð um óbreytt landamæri NATO
Þann 9. febrúar 1990 áttu James Baker, þáverandi utanríkisráðherra Bandaríkjanna, og Mikhail Gorbatsjov, leiðtogi Sovétríkjanna, mikilvægan fund. Á þessum fundi lofaði Baker að NATO myndi ekki færast “einn tommu austar” ef Sovétríkin samþykktu sameiningu Þýskalands. Þetta loforð var lykilatriði í því að tryggja stuðning Sovétríkjanna við sameiningu Þýskalands og skapaði vonir um nýtt tímabil í samskiptum austurs og vesturs.
Stækkun NATO til austurs
Þrátt fyrir þetta loforð hófst stækkun NATO til austurs á tíunda áratugnum. Árið 1999 gengu Pólland, Ungverjaland og Tékkland í bandalagið, og árið 2004 fylgdu Eistland, Lettland, Litháen, Búlgaría, Rúmenía, Slóvakía og Slóvenía í kjölfarið. Þessi stækkun var litið á af Rússum sem brot á fyrri loforðum og ógn við öryggi þeirra.
is.wikipedia.org
Átök á Balkanskaga og áhrif á Rússland
Árið 1999 leiddu NATO-ríkin sprengjuárásir á Serbíu í 78 daga til að binda enda á átök á Balkanskaga. Þessar aðgerðir, sem fólu í sér sprengjuárásir á höfuðborg Evrópuríkis, voru gagnrýndar af Rússum sem sáu þær sem fordæmalausar og ógn við stöðugleika í Evrópu. Þrátt fyrir óánægju sína voru viðbrögð Rússa takmörkuð, en þessi atburður jók tortryggni þeirra gagnvart NATO.
Pútín og tilraunir til samvinnu við Vesturlönd
Þegar Vladimir Pútín varð forseti Rússlands árið 2000, sýndi hann áhuga á að bæta samskipti við Vesturlönd. Hann lagði jafnvel til að Rússland myndi ganga í NATO, í þeirri von að skapa gagnkvæmt virðingarsamband. Eftir hryðjuverkaárásirnar 11. september 2001 studdu Rússar aðgerðir Bandaríkjanna í Afganistan, sem merki um vilja til samstarfs í baráttunni gegn hryðjuverkum.
Brottför Bandaríkjanna úr eldflaugasáttmálanum
Árið 2002 tóku Bandaríkin einhliða ákvörðun um að segja sig úr ABM-eldflaugavarnarsáttmálanum, sem hafði verið hornsteinn í kjarnorkuvopnajafnvægi milli stórveldanna. Þessi ákvörðun var litið á af Rússum sem ógn við öryggi þeirra, sérstaklega þar sem hún opnaði fyrir möguleikann á uppsetningu eldflaugavarnakerfa í Austur-Evrópu.
Stjórnarbyltingin í Úkraínu 2014
Árið 2014 var Viktor Janúkóvitsj, þáverandi forseti Úkraínu, steypt af stóli eftir langvarandi mótmæli. Þessi atburður, sem Rússar litu á sem stjórnarbyltingu studda af Vesturlöndum, leiddi til aukinnar spennu milli Rússlands og Vesturlanda. Rússar brugðust við með innlimun Krímskaga og stuðningi við aðskilnaðarsinna í austurhluta Úkraínu.
is.wikipedia.org
Kröfur Rússa um öryggistryggingar
Í desember 2021 lagði Pútín fram drög að öryggissamningi milli Rússlands og Bandaríkjanna, þar sem krafist var stöðvunar á frekari stækkun NATO og takmörkunar á uppsetningu hernaðarbúnaðar nálægt landamærum Rússlands. Þessar kröfur voru hafnað af Bandaríkjunum og NATO, sem héldu fast í stefnu sína um “opnar dyr” fyrir ný aðildarríki.
Upphaf hernaðaraðgerða og viðbrögð Vesturlanda
Þann 24. febrúar 2022 hófu Rússar hernaðaraðgerðir í Úkraínu. Fimm dögum síðar lýsti Volodimír Selenskí, forseti Úkraínu, yfir vilja til hlutleysis í von um að binda enda á átökin. Þrátt fyrir þetta hvöttu Bandaríkin og Bretland Úkraínu til að halda áfram baráttunni, með loforðum um stuðning og vopnasendingar. Þessi stefna hefur leitt til langvarandi átaka með miklum mannfalli og eyðileggingu.
Niðurstaða
Úkraínudeilan er flókin og á rætur að rekja til áratuga langrar þróunar í alþjóðasamskiptum. Skilningur á sögulegu samhengi, loforðum sem voru gefin og brotin, og hvernig stórveldin hafa brugðist við, er nauðsynlegur til að greina orsakir og mögulegar lausnir á þessum átökum.
